Угтаа бол мал аж ахуйн бодлого үндэсний хэмжээнд алдагдсаныг салбарын туршлагатай эрдэмтэд, судлаачид анхааруулсаар олон жил болж буй. Салбарын яамтайгаа бодлого чиглэлээ нэгтгэж байж тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлэх гарц боловсруулах учиртай Мал аж ахуйн хүрээлэнг боловсрол, соёл хариуцсан яамны "бөөрөнд наачихсан”. Үүний улмаас шинжлэх ухааны ололт салбартаа нэвтрэхгүй, салбар мэдэхгүй дарга нар тендер нэрээр шинжлэх ухааны төсөл хөтөлбөрүүдийн "учрыг нь олдог” хэмээн тэд халаглаж буй юм.

Малын бэлчээр, тэжээлийг чанаржуулж, гарцыг нь нэмэгдүүлэхэд олон жил ажилласан доктор С.Жигжидсүрэн "1990-ээд оноос хойш тэжээлийн олон наст 10-аад ургамлын сорт гаргасан. Үрийг нь үржүүлэх судалгаанд хүрээлэн мөнгө хуваарилахгүй байсан тул үрийн холбоо байгуулж, ХХААХҮЯ-наас хөнгөлөлттэй зээлд хамрагдсан ч мөнөөх мөнгө нь зальтай хүний гараар ороод алга болсон” гэв.

Мөн тэрбээр наймдугаар сард яамны даалгавраар баруун таван аймагт ажиллахдаа Увсаас өөр тэжээлийн үйлдвэртэй аймаг, сум байхгүй байгааг онцолсон юм. Байсан ганцын үйл ажиллагаа нь үлгэн салган. Уг нь бол 1961-1990 онд буюу ХАА-н эрчимтэй хөгжлийн үед аймгууд тэжээлийн үйлдвэртэй, сум бүр тэжээлийн цехтэй байжээ. Тэр их хөгжлийн инерц л өнөөдөр үргэлжилж байна. Бэлтгэл сайн хангадаг байсны үр дүнд 1987, 1990 оны зуднаар 800 мянган мал хорогдсон. Гэтэл 2011 оны зуднаар 8.5 сая мал хорогдож, малаа алдсан малчид олноороо нийслэлд дүрвэж ирсэн. Тэгвэл, энэ жил нөхцөл байдал үүнээс ч дордох төлөвтэй. Тэжээл хүрэлцэхгүйгээс гадна отрын бүс нутгийн даац хэтрэх, мал тарга хүч муу авсан тул зуднаар хорогдох малын тоо хоёр оронтойд хүрч мэднэ гэдгийг салбарынхан анхааруулж байна.

Мал аж ахуйн хүрээлэнгийн захирлаар олон жил ажилласан доктор Б.Минжигдорж "Өнөөдөр бид халдварт өвчинд тэсвэртэй, хүйтэнд ч мах, сүүний гарц сайтай малын үүлдэр гаргаж авах нь тулгамдсан асуудал болоод байна. Тухайлбал, шүлхийн халдвар авсан 100 үхрийн гурав нь үхэж, 10 гаруй нь огт тусдаггүй бол үлдсэн хэсэг нь хөнгөн өвчилдөг гэдгийг шинжлэх ухаанаар тогтоосон. Бид энэ чиглэлд ажиллах нэн шаардлагатай байна” гэв. Түүнээс МАА-н хүрээлэн дээр хэрэгжиж байгаа томоохон төслүүдээс асуухад "Сүүний ямаа, ноосны чиглэлийн хонины хоёр төслөөс өөр хэрэгтэй ажил алга. Тэмээ, үхэр, сарлаг гээд бусад аж ахуйн судалгаа хаягдсан” гэсэн юм.

САЛХИ ЭРГЭЛЭЭ