Хөдөө явсан хүмүүс чанасан мах, хорхог идэхээрээ хийжүүлсэн ундаа л ууна шүү дээ. Тэгээд жаахан хорихоо больчихсон байсан. Манай гэр бүлийн хийжүүлсэн ундааны хэрэглээ тийм их биш. Бид чинь хүүхдүүдээ үргэлж дагаад явж чадахгүй шүү дээ. Хичээлд явахад нь цайны мөнгө өгч явуулна. Найзуудтайгаа ямар хоол, хүнс авч хэрэглэж байгааг мэдэхгүй. Орчин үеийн хүүхдүүдийн идэж, ууж байгаа зүйлээс шалтгаалж гар, хөл нь амархан хугарч байж болох юм” хэмээн ярив.

Магадгүй түүний хэлсэнчлэн орчин цагт хоол, хүнсний сонголт ч өргөн болсон. 0-16 насны хүүхдүүдийн дунд ясны сийрэгжилт, рахит зэрэг өвчин ихсэх болсны нэг шалтгаан нь бидний өдөр тутам хэрэглэх хоол хүнстэй ч холбоотой байж болох юм. Харин энэ асуудлыг бид дараагийн сурвалжилгаараа хөндөх болно. Тиймээс бага насны хүүхдүүд бэртэж, гэмтэх болсон шалтгаан нь юу болох эсэх асуудлыг түр энд үлдээгээд одоогийн нөхцөл байдал ямар байгаа талаарх сурвалжилгаа үргэлжлүүлье.

Манай сурвалжлах хэсэгтэй янз бүрийн шалтгаанаар бэртэж, гэмтэн улмаар хөл, гараа хугалсан гэх хүүхдүүд таарав. II тасгийн нэг өрөөнд баруун хөлөө гибсдүүлж, сойсон хүү гар утсаар тоглож харагдав. Түүний хажууд өвөө нь суух бөгөөд хүүгээ сахиж байгаа аж. Тэрбээр "Манай хүүг Эгшиглүүн гэдэг. Тоглож байхдаа хүнд төмөр татчихсан чинь хөл дээр нь унаад хугалчихсан. Хөлийнх нь шилбэ хэсэг хугарсан. Мөн ил шархтай гэсэн. Яс нь зөрөөгүй учраас хагалгаанд орох шаардлагагүй гэж хэлсэн. Эмч нар түргэн шуурхай эмчилсний үр дүнд одоо сайхан болсон” хэмээв.

Энэ мэтчилэн тоглож байхдаа унаад гар, хөлөө хугалсан хүүхэд олон байлаа. Мөн бидэнтэй байрны гурван давхраас унаад гараа хугалсан гэх 15 настай А.Амаржавхлан хүү ч таарсан. Түүнийг балконоос унаснаас хойш 30 орчим минутын дараа хүн олж харан эмнэлгийн тусламж авчээ. Тэрбээр энэ тухайгаа "Гэрийнхээ балкон дээр арагшаа хараад зогсож байтал хүн дуудах шиг болсон. Тэгээд цочсондоо доошоо уначихсан. Унаад 30 орчим минут тусламж дуудаж, хашхирсан. Ойр орчимд хүн байгаагүй болохоор намайг хараагүй байх. Нэг ах цонхоороо хараад такси дуудаад эмнэлэгт ирсэн.

Өмнө нь нэг хагалгаанд орсон. Маргааш давтан хагалгаандаа орно” гэв. Амаржавхлан хүүгийн шууных нь хоёр савхан яс хугарчээ. Дээр дурдсан судалгаанаас харахад, 2016 оны яаралтай тусламжийн үйлчилгээ авсан нийт 18,652 хүүхдийн 4,619 нь мөчдийн хугаралтай байсан аж. Үүнийг хүйсийн ангиллаар авч үзвэл 3,207 эрэгтэй, 1,412 эмэгтэй хүүхэд мөчдийн хугарал буюу гар, хөлийн бэртэлдээ яаралтай тусламжийн үйлчилгээг авсан байна.

ХӨДӨӨ ОРОН НУТГИЙН ХҮҮХДҮҮДЭД Ч ЯСНЫ СИЙРЭГЖИЛТ ИЛЭРЧЭЭ

Хүүхэд ямар нэгэн зүйлээс унахдаа гар, хөлөө амархан гэмтэж, бэртээж байвал ясны сийрэгжилт явагдсан гэж үзэж болдог байна. Өөрөөр хэлбэл, ясны бат бөх чанар алдагдсанаар бага насны хүүхдийн гар, хөл амархан хугарч бэртдэг. Тэгвэл энэхүү аймшигт чимээгүй тахал хөдөө орон нутгийн хүүхдүүдэд ч нөлөөлж эхэлжээ. Манай сурвалжлах хэсгийг ГССҮТ- ийн Хүүхдийн гэмтэл согогийн тасагт очих үед хөдөө орон нутгаас ирсэн гэх хүүхдүүд ч байлаа. 25 орчим насны нэгэн бүсгүй II тасгийн гадаа хоол, цай барьсаар эргэлтээр ирэв.

Түүнтэй хэсэг хором ярилцвал түүний нөхрийнх нь дүү ясны сийрэгжилт гэсэн оноштойгоор хэвтэн эмчлүүлж байгаа гэнэ. Завхан аймагт мал маллаж, аав ээждээ тусалдаг гэх дүү нь 2016 оны нэгдүгээр сард Улаанбаатар хотод ирэхдээ халтирч унаснаар хөлөө хугалжээ. Тухайн үед эмч нар ясны сийрэгжилт гэдгийг нь мэдээгүй аж. Эмнэлгээс гарснаас хойш 2016 оны дөрөвдүгээр сард дүү нь дахин өвдөж эмнэлэгт ирснээр өөрийн оношийг мэдэж хагалгаа хийлгэжээ. Тэрбээр "Манай дүү бага байхын малд дуртай хүүхэд байсан юм билээ.

Тиймээс ч дөрөвдүгээр ангиасаа эхлэн аав, ээждээ туслан мал маллаж эхэлсэн. Өнгөрсөн оны өвөл хотод ирээд хөлөө гэмтээхдээ өөрийн оношоо мэдсэн. Одоо хоёр дахь удаагаа хагалгаанд орох гэж байна. Эхний хагалгааны дараа гам сайн барих ёстой юм билээ. Гэтэл манай дүү хийжүүлсэн ундаа уучихсан. Тэрнээс болж өвчин нь дахин сэдэрчихсэн” гэв. Нийслэл хотоос 1,000 гаруй км-д орших хөдөө нутгийн хүү хотод ирж, ясны сийрэгжилттэй гэдгээ мэджээ. Түүний өвчин олдмол бөгөөд идэж, ууж буй зүйлээс нь болсон гэдгийг ч эмч нар тайлбарласан байна.

Мөн тус тасагт алс холын Баян-Өлгий аймгаас ч ирж эмчлүүлж буй 15 настай хүү ч байлаа. Тэрбээр найзуудтайгаа барилдаж тоглож байгаад гараа хугалчихсан аж. Түүнээс болж ГССҮТ-д хүргэгдэн ирж хагалгаанд ороод буй нь энэ гэнэ.

ГССҮТ-ИЙН ХҮҮХДИЙН ЭМЧ НАР ДОЛОО ХОНОГТ 40-50 ХАГАЛГАА ХИЙДЭГ

Улс орон хөгжихийн хэрээр техник, технологи болон хүмүүсийн хэрэглээ ч хүрээгээ тэлсэн. Тэр дундаа бага насны хүүхдүүд орчин цагтай биднээс дутахгүй хөл нийлүүлэн алхаж байгаа гэхэд хэтийдэхгүй. Ямар сайндаа л бид гар утас чөлөөтэй ашиглаж, өөрийн хүссэн хүүхэлдэйн киногоо үздэг хоёр настай хүүхдээ өхөөрдөж суух вэ дээ.

Үүнээс харахад, бидний амьдрах орчин, хэрэглээ, хоол хүнсний сонголт хүртэл хувьсан өөрчлөгдөж байна. Тэр хэрээр хүүхдүүдийн бие бялдар, эрүүл мэндэд эерэг болон сөргөөр нөлөөлж эхэлжээ. Үүний нэг жишээ нь бидний харсан ч нэг их ойшоохгүй өнгөрөөдөг хүүхдүүдийн гар, хөлийн бэртэл, гэмтэл. Гэвч энэ нь үндэсний хэмжээний асуудал болсныг ГССҮТ-ийн Хүүхдийн ганцхан тасагт хэвтэн эмчлүүлж буй хүүхдүүдээс харж болох юм.

Тэдний ихэнх нь тоглож байхдаа, орон дээрээс, сандал дээрээс унаад гар, хөлөө хугалчихсан гэх шалтгааныг бидэнд хэлж байсан юм. Хүүхэд маш их хөдөлгөөнтэй. Тиймээс ч сандал, орноосоо унах нь энүүхэнд. Гэхдээ тэр болгонд гар, хугална гэдэг хамгийн том асуудал. Өнгөрсөн 2016 онд ГССҮТ-д нийт 13,999 хүн хэвтэн эмчлүүлсэн гэнэ. Нийт хэвтэн эмчлүүлэгчдийн 2,933 нь хүүхэд байжээ. Үүнээс мөчдийн хугарлын улмаас хэвтэн эмчлүүлсэн хүүхдийн 1,004-д хүрсэн байна. Мөн нийт 818 мэс заслыг өнгөрсөн онд хийж, гүйцэтгэжээ.

Нэгэнт гар, хөлөө хугалсан хүний зовлон ямар байдгийг бид хэлүүлэлгүй сайн мэднэ. Цаг агаар жаахан хүйтрэх, бороо орох юм уу даарахаар яс нь янгинаж эхэлдэг. Нэг үгээр хэлбэл, тухайн хүүхэд насан туршийн шаналгаатай болж байгаа юм. Түүнээс гадна хамгийн том аюул бол бага насны хүүхдүүдийн дунд газар авч буй ясны сийрэгжилт билээ. Бидний тоодоггүй гар, хөлийн хугарал, бэртэл ясны сийрэгжилтийн хэмжээнд хүрч буй учраас бид үүнд томоос том анхаарал хандуулах цаг иржээ.

Тэгэхгүй бол ясны сийрэгжилт гэх "чимээгүй тахал” бидний хойч ирээдүй рүү өнгийж эхлэх нь.Хүүхэд унаад гар, хөлөө хугалж л байдаг шүү дээ гэх хуучирсан сэтгэлгээгээ хаяхгүй бол ирээдүй үгүй монгол болоход тун ойрхон болжээ. Бид ийнхүү Тасагт хэвтэн эмчлүүлж буй хүүхдүүд болон эцэг, эхтэй ярилцсаны дараа ГССҮТ-ийн ХГС-ийн II тасгийн эрхлэгч Б.Жаргалсайхантай дээрх асуудлаар цөөн хором ярилцсанаа хүргэж байна.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: ХҮҮХДҮҮДИЙН ГАР, ХӨЛИЙН ХУГАРАЛ ИХЭССЭН НЬ ЯСНЫ БАТ БӨХ ЧАНАР АЛДАГДСАНТАЙ ХОЛБООТОЙ

-Сүүлийн үед бага насны хүүхдүүдийн дунд хөл, гараа хугарах тохиолдол ихэссэн гэсэн. Энэ юунаас болж байна вэ?

-Улс орны хөгжиж, машин техник ихсэхийн хэрээр осол, гэмтлийн тоо нэмэгдэх боллоо. Тэр дундаа хүүхдийн гэмтэл нэмэгдэж байна. Энэ нь хоёр шалтгаантай. Нэгдүгээрт, эдийн засгийн хөгжил, нийгмийн байдлыг дагаад машин, техникийн тоо, үйлдвэржилт эрс ихэслээ. Хоёрдугаарт, ард иргэдийн ууж, идэж буй хүнсний хэрэглээтэй холбоотой. Дээхэн үед хүүхдүүд тоглож байхдаа байшин, хашаан дээрээс унадаг байсан.

Гэхдээ тэр болгон гар, хөл нь хугардаггүй байлаа шүү дээ. Сүүлийн үед хүүхдүүд сандал дээрээс унаад гараа хугалж байгаа нь тэдний идэж буй хоол хүнс, гадаад орчны нөлөөллөөс шалтгаалж байна. Үүний улмаас хүүхдүүд рахит, ясны сийрэгжилт зэрэг өвчтэй болж байна. Өөрөөр хэлбэл, ясных нь бат бөх чанар буурч байна гэсэн үг. Бат бөх чанар нь буурч байгаа учраас хүүхэд орноосоо унаад гараа гэмтээчихдэг, сандлаас унаад л хөлөө гэмтээчихдэг болж. Ийм хоёр шалтгаанаар хүүхдүүдийн гар, хөл хугарах нь ихэссэн.

-Хүүхдүүд орноос унаад гар, хөлөө гэмтээчихдэг болсон гэлээ. Энэ нь тухайн хүүхдэд тодорхой хэмжээгээр ясны сийрэгжилт явагдаж байна гэж ойлгож болох уу?

-Хүүхдийг эхийн хэвлийд байхаас нь эхлээд ээжтэй нь холбож авч үзнэ.Тухайлбал, ээжийнх нь жирэмслэлт хэвийн байсан уу, эсвэл хортой нөхцөлд ажиллаж байсан уу гэдэг чухал. Мөн ээж нь жирэмсэн байхдаа газтай ундаа их хэрэглэдэг, компьютерт удаан ажилладаг, гар аргаар алт олборлодог байсан бол тун хэцүүхэн. Ийм амьдралын хэв маягтай ээжээс төрсөн хүүхэд ясны эмгэгтэй, ясны хэврэгшилтэй төрөх магадлалтай.

Түүнчлэн төрснийхөө дараа хүүхдэдээ хүрэлцээтэй хэмжээний витамин, амин дэмийг өгсөн эсэх бас нөлөөлнө. Манай иргэд тэр бүр амин дэм хэрэглээд байдаггүй. Ялангуяа хөдөө орон нутгийн хүүхдүүдийн яс хугарч байна гэдэг хүүхдэдээ зөвхөн мах, гурил өгөөд ямар ч витамин, ногоо өгдөггүйтэй холбоотой. Үүнээс болж хүүхдийн биеийнх нь ерөнхий эсэргүүцэл, тамир тэнхээ алдагддаг. Мөн ээжүүд хүүхдээ хөхний сүүгээр хооллолгүй нэмэлт тэжээл өгдөг. Энэ нь хүүхдүүдийн яс хэврэгшиж, ясны сийрэгжилт явагдах нэг үндэс болдог.

-Орчин цагт хүмүүс хийжүүлсэн ундаа их хэрэглэх болсон. Ясны сийрэгжилтэд нөлөөлөх үү?

-Маш их нөлөөлж байгаа. Хийжүүлсэн ундаа, чипс хүүхдэд ямар ч тэжээл болохгүй мөртөө ходоодыг нь дүүргээд байдаг. Химийн аргаар боловсруулж, гаргаж авсан бүтээгдэхүүн шүү дээ. Эко бүтээгдэхүүн биш. Тиймээс ааруул, цагаан идээгээ хэрэглэх хэрэгтэй.

-Одоогийн байдлаар танай тасагт хэчнээн хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна вэ. Сая тасгийн коридорт хоёр хүүхэд хэвтэж харагдсан. Ачаалал их байгаа бололтой?

-Бид жилийн дөрвөн улиралд ачаалал ихтэй ажилладаг. Манай II тасаг гэхэд нийт 35 ортой. Гэтэл өнөөдрийн байдлаар 43 хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна. Бүр найман хүүхэд дамнуурга, кушетка, сандал дээр суугаад сул ор гарах, хагалгаандаа орохыг хүлээгээд л сууж байна. Дулааны улирал болохоор ачаалал ихэсдэг л дээ. Одоо бол хүүхдүүд гадаа их тоглодог үе нь. Зун болохоор гэр бүлээрээ аялал зугаалгад явдаг. Тиймээс машины осол, хурдан мориноос унаж гэмтсэн хүүхэд их ирнэ. Өвөл халтирч унаснаас бэртсэн хүмүүс ирнэ. Ер нь л жилийн дөрвөн улиралд ачаалалтай.

-Өдөрт хэчнээн хагалгаа хийгдэж байна вэ?

-Өдөрт 8-10 мэс засал үргэлж хийдэг. Төлөвлөгөөт хагалгаа учраас тэр. Долоо хоногт 40-50 хагалгаа тогтмол хийж байна.

-Монгол гурван хүн тутмын хоёр нь шүдний өвчлөлтэй байдаг гэж сонсож байсан. Үүнтэй адил хүүхдийн ясны бэртэл, гэмтэл үндэсний хэмжээний асуудал болсон уу?

-Тийм. Үүнийг гаргаж тавих цаг нь болчихсон. Хугараад л байдаг, хугарч л байдаг юм гэсэн сэтгэлгээр биш хугарахаас урьдчилан сэргийлэх хэрэгтэй. Сэргийлэх гэдэг нь ясныхаа бүтцийг хэвийн байлгана гэсэн үг. Хүний яс кальци, фосфор, магни гээд олон элементүүдээс бүтдэг. Тэр элементүүдийн хоорондын харьцаа нь алдагдахаар ясны бат бөх чанар алдагддаг. Үүнийг ясны сийрэгжилт гэж нэрлэдэг. Энэ бол үндэсний хэмжээний асуудал болчихсон. Харамсалтай нь хүмүүс энэ талаар ярихгүй байна.

-Ясны сийрэгжилт төрөлхийн гэж байх уу?

-Байна.

-Олдмол ясны сийрэгжилт ихсэж байна уу?

-Ихсэж байна. Би түрүүнд жишээ гаргаад хэлсэн шүү дээ. Би 1980-аад оны хүүхэд. Бид хүүхэд байхдаа үргэлж л хашаан давж, энэ тэрүүгээр хариаж явдаг.Тэгэхдээ олон л унаж байсан. Тэр болгон гар хугараад байдаггүй. Гэтэл сүүлийн үеийн хүүхдүүд орон дээрээс унасан, сандал дээрээс унасан гээд гар, хөл нь хугарсан хүүхдүүд их ирж байна.

…Ямартай ч мэргэжлийн эмч бидэнд ийн ярилаа. ГССҮТ-ийн ганцхан тасгаар ороход нөхцөл байдал ийм байна. тус төвийн үйлчлүүлэгчдийн нэлээдгүй хувийг орноос, сандлаас унаж гар, хөлөө хугалсан гэх шалтгаантай хүүхдүүд эзлэх болж. Хүүхдүүдийн гар, хөл яагаад ийм амархан хугарах болов, юунаас болж байна вэ гэдгийг бид дараагийн сурвалжилгаараа хөндөх болно.